‘Of het nu gaat om sneeuwkanonnen of klimaatverandering: het debat over skitoerisme wordt maar al te vaak veel te emotioneel gevoerd en gaat voorbij aan de feiten,’ zegt de Oostenrijkse skitoerisme expert Günther Aigner. Hij ziet geen einde aan het skiën en stelt dat het publieke- en mediabeeld van wintersport wordt gedomineerd door mythen.
We hebben weer een paar weken achter de rug met beelden van kale pistes, teleurgestelde hoteleigenaren in groene alpenweides en waarschuwingen dat wintersport eindig zal zijn. Een herkenbaar beeld in sneeuwarme jaren en bij een late start van een echte winter. De media smullen ervan en wijzen maar wat graag naar klimaatverandering en opwarming van de aarde. Het feit dat er een zuidwestelijke stroming overheerst die warme lucht aanvoert in combinatie met extreem hoge temperaturen in Spanje die dit effect nog eens versterkt, wordt voor het gemak aan voorbij gegaan (bron KNMI). Daarmee beweer ik niet dat er niets aan de hand is, maar enige context lijkt me op zijn plaats. Ik sprak hierover het Günther Aigner. Hij onderzoekt al tien jaar toekomstige thema’s van skitoerisme en adviseert wintersportbestemmingen.
‘Downturn skiing’
Had wintersport ooit een positieve pers bij een late start van de winter en in sneeuwarme seizoen? Ik kan het mij als voormalig hoofdredactuer van Ski Magazine en woordvoerder van de Nederlandse Ski Vereniging niet herinneren. Ook Günther Aigner herkent dit beeld en je moet dan ook in Oostenrijk ver terug, misschien zelfs wel tientallen jaren om een positief bericht in de media te vinden omtrent wintersport. Ook daar steekt de media het graag negatief in: “Austria – a downturn in skiën” was de titel van het meest recente gastcommentaar van econoom Anna Burton en haar Wifo-collega Oliver Fritz.
‘Het past bij de tijdgeest,’ aldus Günther Aigner. ‘Het einde van het skitoerisme wordt al zo’n 35 jaar voorspeld en aangekondigd in de media, d.w.z. sinds de milde en de weinige sneeuwval van de winters van 1987 tot 1990. De realiteit wil zich er echter niet aan houden. Het winterseizoen 2019/20 was het meest succesvolle skiseizoen aller tijden in Oostenrijk en zelfs in de Alpen tot het abrupte einde op 15 maart als gevolg van Corona.’
Fascinatie
Momenteel zijn er wereldwijd zo’n 135 miljoen skiërs, meer dan ooit in de menselijke geschiedenis. Maar waar komt dat hardnekkige pessimisme dan toch vandaan? Günther draait de vraag liever om en vraagt zich af wat suggereert dat skiën en skitoerisme een betere toekomst zou kunnen hebben dan algemeen wordt verwacht? Zijn antwoord klinkt eenvoudig: ‘Het is de fascinatie. Of zoals Wolfgang Ambros, Oostenrijkse sing- en songwriter bekend van de hit Schifoan het omschrijft: “Als de sneeuw zacht is en de zon schijnt, dan heb ik al het geluk in mij. Ik sta op de top en kijk naar beneden in het dal. Iedereen is blij, iedereen voelt zich goed en wil maar één ding: skiën.” Gunter vervolgt: ’In de wetenschap zou je dit anders formuleren: de beleving van de natuur is een basisbehoefte van de mens en deze wordt bij het skiën intensief bediend. Mensen zijn ook gefascineerd door het bijna moeiteloze glijden op sneeuw. Het ervaren van snelheid en spelen met eigen kracht leidt tot de veelgeciteerde witte roes. De blauwe lucht, de witte sneeuw, de gouden zon: Idealiter waant men zich in een schilderij van kunstschilder Alfons Walde. Een goede tijd hebben met vrienden of familie. De fascinatie van skiën lijkt tijdloos en begeleidt mensen al zo’n 5000 jaar.’
200 meter stijging sneeuwgrens
Günther Aigner ziet als wetenschapper niet zo snel een einde aan de wintersport: ‘De klimaatverandering is een feit, maar dit leidt niet tot het snelle einde van het skiën. Het klinkt misschien verrassend, maar de officiële Oostenrijkse klimaatscenario’s ÖKS 15, de huidige stand van de wetenschap met betrekking tot het Centraal Instituut voor Meteorologie en Geodynamica (ZAMG) en de universiteiten geven ons goede redenen voor ski-optimisme. In 2050 zullen de bergwinters in Duitsland in het ergste geval met 1,4 graden Celsius zijn opgewarmd ten opzichte van het gemiddelde over de periode 1991 tot 2020. Dit komt overeen met een stijging van de sneeuwgrens van ongeveer 200 meter ten opzichte van de huidige status-quo. In het overgrote deel van de klassieke skigebieden zullen deze veranderingen nauwelijks merkbaar zijn. De wetenschap is veel optimistischer dan de gemiddelde leek.’ ‘Nepsneeuw’ En dan nog de discussies over kunstsneeuw. Door de media vaak benoemd als nepsneeuw. In mijn optiek is nepsneeuw iets wat je op je kerstboom spuit. Ook Günther Aigner denkt daar anders over en herkent dat de kunstsneeuwkanonnen zich de afgelopen drie decennia sneller hebben ontwikkeld naarmate het winterklimaat warmer werd. Maar juist door die sneeuwkanonnen zijn de skiseizoenen in de Alpen en in het Duitse middelgebergte tegenwoordig aanzienlijk langer en stabieler geworden dan voorheen. Bovendien beweert hij dat technisch besneeuwen beter en schoner is dan algemeen wordt aangenomen. Maar het idee van het verschrikkelijke water- en stroomverbruik blijft bestaan, terwijl het water dat wordt omgezet in sneeuw weer terug keert naar de natuurlijke lokale cyclus zodra de sneeuw smelt. Toch wordt de legende van waterverbruik door politieke spelers en ngo’s emotioneel tot het kookpunt gebracht, maar wordt dit thema in de wetenschap nauwelijks besproken. Dit geldt eveneens voor het energieverbruik. Volgens Günther Aigner wordt een klein detail vaak vergeten: ‘Een gemiddeld “kanon” draait maar zo’n 155 uur per jaar. Dit betekent dat de sneeuwkanonnen bijna een week per jaar werken terwijl ze ruim 51 weken stil staan. Bovendien hebben meer dan 90 procent van de skigebieden een contract voor groene stroom getekend. Dan is er nog de zeer populaire en emotionele mythe van de negatieve impact van technische sneeuwkanonnen op de alpine flora en fauna. De feiten zijn echter dat er veel zijn studies van gerenommeerde wetenschappers, bijvoorbeeld aan de Universiteit voor Natuurlijke Hulpbronnen en Levenswetenschappen in Wenen, die geen negatieve effecten van sneeuwkanonnen op alpenweiden konden vinden. De vraag is dus waarom het “volg de wetenschap”-principe niet van toepassing is op de wintersport?’ Günther Aigner is overtuigd dat het niet de gemodelleerde temperatuurstijgingen, kernwoord ÖKS-15 scenario’s, die de toekomst van het skiën bedreigen, maar de negatieve verwachtingen van een sneeuwloze toekomst, die sterk losgekoppeld zijn van de wetenschap. ‘Als de huidige generatie ouders het skiën niet meer doorgeeft aan de volgende generatie omdat ze niet geloven in een toekomst voor de winter van vandaag, dan krijgen we te maken met een klassieke self-fulfilling prophecy: skiën zal tegen 2050 aanzienlijk aan belang inboeten, hoewel er nog voldoende sneeuw aanwezig zal zijn. Dit kunnen we voorkomen door gewoon te luisteren naar de wetenschap, d.w.z. naar empirisch bewezen, verifieerbare feiten, zelfs in de meest verknipte discussie over skitoerisme.’
Meer over de toekomst van wintersport: www.zukunft-skisport.at/
